Okul Çağındaki Çocuklarda Davranış Bozuklukları

01_child_psych_behavior_disorders_symptoms_xxxlarge

Okul Çağındaki Çocuklarda Davranış Bozuklukları

Çocuklar gelişim dönemlerinin evrelerinde bazı problemlerle karşılaşabilirler. Yaşları dolayısıyla doğal ve normal olarak deneyimledikleri sorunlar ile «davranış bozuklukları» arasındaki ayırımı yapabilmek çok önemlidir. Çocukta görülen bir davranışın davranış bozukluğu olarak nitelendirilebilmesi için bazı ölçütlere uyması gerekir.

Ölçütler

Davranışın çocuğun yaşının normlarına uygunluğu:

Her yaşın kendine özgü gelişimsel özellikleri vardır. Bu özellikleri iyi bir şekilde bilmek sergilenen davranışın, çocuğun içinde bulunduğu gelişim dönemi özellikleri ile uygunluğunu değerlendirebilmenizi sağlayacaktır.

Davranışın yoğunluğu:

Davranış, çocuğun kendisine ve çevresine zarar verecek yoğunlukta ise davranış bozukluğu olarak kabul etmek mümkündür.

Davranışın sürekliliği:

Çocuğun uyumsuz davranışı hangi sıklıkla yaptığını araştırmak gerekir. Davranışı ısrarlı, sık ve uzun süre devam ettirdiği durumlarda davranış bozukluğundan söz edilebilir.

Davranış Bozuklukları

Bazı zamanlarda tüm çocuklar hareketli, inatçı, muhalif ve dürtüsel olabilirler. Bu son derece doğaldır. Davranış bozuklukları ise mental bozukluklar kategorisine ait çeşitli problemlerdir. Aynı yaşta diğer çocuklarda yaygın olarak görülmeyen, uygunsuz, başkalarını rahatsız edici, çevredeki aktiviteleri bozucu, tekrarlayıcı davranış örüntüleridir.

En sık karşılaşılan davranış bozuklukları şunlardır:

Karşı Gelme Bozukluğu
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Davranım Bozukluğu

1) Karşı Gelme Bozukluğu

12 yaş altı yaklaşık 10 çocuktan birinde “karşı gelme bozukluğu” olduğu düşünülmektedir. Erkeklerde kızlara oranla 2 kat daha fazla rastlanır. Karşıt gelme bozukluğuna sahip çocukların tipik davranışları şunlardır:

Kolay sinirlenme ve endişelenme
Sık öfke nöbetleri
Yetişkinlerle sıklıkla tartışma içinde olma
Kurallara uymayı reddetme
Kasten diğerlerini sinirlendirmeye ve rahatsız etmeye çalışma
Düşük öz-güven
Kendi hataları için diğerlerini suçlama

2) Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Çocukların %2 – %5’inde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olduğu düşünülüyor. Erkeklerde kızlara oranla 3 kat daha fazla. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip çocukların tipik davranışları şunlardır.

Dikkatsizlik: Konsantrasyon zorluğu, bir işi bitirmeden hızlıca diğerine başlama, unutkanlık, tek bir işe yoğunlaşamama
Dürtüsellik: Asabiyet, kazaya eğilimli olma, düşünmeden aklına geleni söyleme, aşırı harcama yapma
Aşırı hareketlilik: Sürekli kımıldama, yerinde duramama, tedirginlik

3) Davranım Bozukluğu

Davranım bozukluğuna sahip olan çocuklar okulda genellikle «kötü çocuk» olarak tanınırlar. Bunun sebebi hatalı davranışları ve kurallara uymaya gösterdikleri dirençtir. 10 yaş çocuklarının %5’inde rastlanılmatadır. Erkeklerde kızlara oranla 4 kat daha fazla görülür. Tipik davranış özellikleri şunlardır:

Ebeveynlere ve otorite firgürlerinin söylediğini yapmayı reddetme
Tekrarlayıcı bir şekilde okuldan kaçma
Erken yaşta madde kullanımına eğilim
Empati kuramama
İnsanlara ve hayvanlara karşı acımasızca davranma; zorbalık yapma, fiziksel ve cinsel istismarda bulunma
Fiziksel kavgalar çıkarmaya çalışma
Sıklıkla yalan söyleme
Suç davranışları gösterme; çalma, ateşe verme, vandalizm
Evden kaçma eğilimi gösterme
İntihar eğilimi

Ebeveynler, çocuklarının davranış bozukluğu göstermesi durumunda ne yapmalıdırlar?

Çocuğunuzun yukarıda bahsedilen davranış bozuklukuğu belitilerinden çoğuna sahip olduğunu düşünüyorsanız;

1) Çocuğunuzun bu dönemi en az zararla atlatabilmesi ve bilişsel, duygusal, sosyal gelişimini sağlıklı bir biçimde tamamlayabilmesi için çocuklarla çalışan bir psikolog, psikiatrist veya psikolojik danışmandan yardım almalısınız.

2) Sınıf öğretmeni ve rehberlik öğretmenini durumla ilgili bilgilendirmelisiniz.

Ebeveynler,davranış bozukluğu gösteren çocuklara karşı nasıl bir yaklaşımda bulunmalıdır?

Psikoterapinin yanında çocuk için uygun bir ev ortamı ve destekleyici ebeveynler davranış bozukluğunun giderilmesinde büyük rol oynar. Çocuğa karşı olumsuz duygularla hareket edilmemelidir. Ebeveynlerin destekleyici tavrı ve koşulsuz kabulü çocuğun uyumsuz davranışlarını azaltabilir. Çocuk duygularını, düşüncelerini, arzularını ifade etmede ebeveynlerini model alır. Kendini ilk olarak ifade ettiği ortam ailedir. Bu nedenle yetişkinlerin evde nasıl iletişim kurdukları, hislerini ifade etme biçimlerinin nasıl olduğu ve çatışmaları çözüme ulaştırma yolları çocuk için oldukça önemlidir. Ebeveynler cezalandırıcı bir tutum sergilememelidirler. Bunun yerine empatik bir yaklaşımla çocuğu dinlemelidirler. Böylece onun sosyal uyum becerilerini de güçlendirebilirler.

Öğretmenler, davranış bozukluğu gösteren çocuklara karşı nasıl bir yaklaşımda bulunmalıdır?

Öğretmenin rolü, her çocuğun özel olduğunu bilerek onun bireysel ihtiyaçlarını ve güçlü yanlarını değerlendirmektir. Davranım bozukluğu olan çocuklarla çalışmak sabır, yaratıcılık ve tutarlılık gerektirir. Onlara yardım etmek, odaklanmalarını ve potansiyellerini kullanmalarını öğretmek için çeşiti stratejiler geliştirilmiştir. Bu stratejiler bazı ana başlıklar halinde sınıflandırılmıştır.

Sınıf Düzeninin Sağlanması

Oturma Düzeni:

Çocuğu kapıdan ve pencereden uzak bir yere oturtun.
Çocuğun dikkatini dağıtmıyorsa kendi masanızın tam önüne oturtabilirsiniz.
Yatay sıralı bir oturma düzeni çocukların size odaklanmasını kolaylaştırır.
Bilginin Verilmesi:

Yönergeleri bir kez verin ve gerekiyorsa tekrarlayın.
Günün ilk saatlerinde en zor konu ile ilgili çalışın.
Tablolar, resimler ve renklerle anlattıklarınızı görselleştirin.
Siz anlatırken üzerine not almaları için bilginin çerçevesini içeren not kağıtları hazırlayın.

Öğrencilerle Çalışma Yapmak:

Dikkat dağıtıcı unsurların bulunmadığı sessiz bir ortam yaratın.
Daha sade çalışma kağıtları hazırlayın.
Uzun sınavlar yerine kısa quizler yapın.
Zamanlı sınavların sayısını azaltın.
Davranım bozukluğu olan çocuklara en başarılı oldukları şekilde bir sınav hazırlayın. Örneğin; boşluk doldurma, sözel cevaplama…vb.
Sayfadaki cümleleri takip etmeleri için çocuklara bir kitap ayracı verin.
Uzun dönemli projeleri bölümlere ayırın. Her bölüm için bitirme hedefi belirleyin.
Geç verilen ödebi kabul edin. Tamamlanmamış ödevler için siz de yarım not verin.

Derse başlamak:

Derse işitsel bir işaret ile başlayın; yumurta alarmı, çıngırak vb.
Derste yapacağınız aktiviteleri tahtaya sırayla yazın.
İlk derste, çocuklara ne öğreneceklerini ve beklentilerinizin neler olduğunu anlatın. İhtiyaçları olan materyalleri açıkça belirtin.
Davranım bozukluğu olan çocuklarla göz kontağı kurun.

Dersin ilerleyişi:

Yönergeler basit ve yapılandırılmış olsun.
Dersi çeşitlendirin. Değişik aktiviteler kullanın. Davranım bozukluğu olan çocukların çoğu rekabet içeren, hızlı ve yoğun aktivitelerde başarılı olurlar.
Çocuğa yaptığı işin hala içinde olduğunu anımsatacak ipuçları kullanın. Sırasına not kağıdı yapıştırmak, omzuna dokunmak.
Sık ve kısa aralar vermesine izin verin.
Çocuğun bir stres topunu sıkmasına veya gürültü çıkarmayacak ve çerveye zara vermeyecek herhangi bir şeye hafifçe vurmasına izin verin.
Çocuktan topluluk önünde bir görevi başarmasını ve bir soruyu cevaplamasını istemeyin. Bu onun için çok zor olabilir.

Dersi Bitirmek:

Anahtar kısımları vurgulayın.
Eğer ödev verdiyseniz, ödevin ne olduğunu üç farklı öğrenciden tekrarlamasını isteyin. Daha sonra tüm sınıf birlik olarak söylesin. En sonunda da tahtaya yazın.
Evde ne yapacakları konusunda spesifik olun.

Çocuğunuzda davranış bozukluğu olduğunu düşünüyorsanız Bakırköy psikolog desteği ile psikolojik destek alabilirsiniz.

Psk.Ezgi Tanıl

Kaynakça

Saygılı, S. (2004). Çocuklarda Davranış Bozuklukları. İstanbul: Elit.

Uyğun, N. (2015). Maltepe Rehberlik ve Araştırma Merkezi, Bülten (6).

Özmen, K., S. (2004). Aile İçinde Öfke ve Saldırganlığın Yansımaları, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi,(2)27-39.