Yetişkinlerde Tükenmişlik Sendromu
Günümüzde pek çok yetişkin iş yaşamı ile ilgili sorunlar yaşamaktadır. Bu sorunlar, kişilerde psikolojik bir tahribat yaratmakta ve hayattan aldıkları zevki azaltıp işlevselliklerini sınırlamaktadır. Son zamanlarda medya, gazete vb. kanallar yoluyla ismini sık duyduğumuz “tükenmişlik” hissininbu tür olumsuzlukların doğal bir sonucu olduğu söylenebilir. Tükenmişlik, yoğun ve kronik stres sebebiyle oluşan duygusal, zihinsel ve fiziksel bitkinlik durumudur. Bunun yanında, tükenmişlik sendromu sıklıkla insanlarla yüz yüze çalışan bireylerde görülen umutsuzluk, motivasyon kaybı, duygusal çökkünlük, hayatı yaşamaya değer bulmama gibi durumlarla karakterize psikolojik bir sorundur.
Tükenmişlik sendromuna yakalanmış bireyler çeşitli evrelerden geçerler. Tükenmiş sendromunun hangi evresinde olduğunuzu bilmek ve erken müdahale için alanda uzman bir kişiden psikolojik yardım almak son derece önemlidir. Tükenmişlik sendromuna sahip olma ile ilgili şüpheleriniz varsa aşağıdaki maddeleri dikkatle okuyunuz. Bu maddelerden iki veya daha fazlasına sahipseniz tükenmişlik sendromuna yakalanmış olabilirsiniz.
Evre 1:Stres Uyarımı
Bu evre kişilerin stres karşısında gösterdikler fizyolojik ve psikolojik tepkileri kapsar. Kişi stres altında olduğunun farkındadır fakat stresi oluşturan faktörleri azaltma yoluna gitmez. Bunun yerine, kendi gücünü olabildiğince zorlayarak stresi yenmeye çalışır. Üzerinde çalıştığı iş, ödev, proje vb. bir uğraş için kapasitesini aşacak şekilde uygun olmayan bir tempoda çalışır. Bu dönemde görülen tepkilerden bazıları şunlardır:
* Uykusuzluk * Kalp-ririm sorunlaru* Anksiyete
* Baş ağrısı * Konsantrasyon güçlüğü * Unutkanlık
* Bruksizm *Mide problemleri * Sinirlilik
Evre 2: Enerjiyi Koruma
Birinci evrenin giderek daha yorucu bir hale gelmesi ile kişi ikinci evreye geçiş yapar. İkinci evre ise kişinin stresi kompanse etme girişimidir. Kişi, ne kadar çaba harcarsa harcasın beklentileri tamamen karşılayamayacağını farkeder ve umudunu yitirmeye başlar. Duygusal çökkünlük içine girer. İkinci evrenin belirtileri şunlardır:
* Erteleme* Düzenli olarak işe geç kalma
* Cinsel istekte azalma * Sabahları yorgun hissetme
* Kafeinli, alkollü içecek tüketiminde artma * Aşırı derecede mola / tatil ihtiyacı
* Kızgınlık * Sosyal geri çekilme
* Sinizm* Bitkinlik
Evre 3: Tükenme
Kişi, iş yaşamında karşı karşıya kaldığı zorluklarla mücadele etmesine karşın bunları değiştirememesi ile birlikte engellenmişlik duygusu yaşar.
* Kronik üzüntü veya depresyon * Sosyal çevreden uzaklaşma isteği
* İntihar etme isteği * Fiziksel bitkinlik
* Kronik baş ağrısı * Zihinsel bitkinlik
* Kronik mide ve bağırsak problemleri
Stres ile tükenmişlik arasındaki farkı nasıl anlayabilirsiniz?
Tükenmişlik; sürekli devam eden yoğun stresin bir sonucu olabilir.Stres ise ,tek başına, bir çok fiziksel ve psikolojik baskı unsurunu içerir.
| Stres | Tükenmişlik |
| İşe aşırı bağlılık ile sonuçlanır. | İş ile bağlılığın kesilmesiyle sonuçlanır. |
| Duygular aşırı derecede aktiftir. | Duygular küntleşmiştir. |
| Acelecilik ve hiperaktivite yaratır. | Savunmasızlık ve umutsuzluk yaratır. |
| Enerji kaybına neden olur. | Motivasyon ideallerin kaybına neden olur. |
| Anksiyete bozukluklarına sebep olur. | Depresyona sebep olur. |
| Öncelikli zararı fizikseldir. | Öncelikli zararı duygusaldır. |
| Erken ölüm nedeni olabilir. | Hayatı yaşamaya değer görmemenize sebep olur. |
Depresyon ile tükenmişlik arasındaki farkı nasıl anlayabiliriz?
Tükenmişliğin tanımında da belirtildiği üzere, fazla iş yükü ve insanlarla yüz yüze çalışmak durumunda olunması nedeniyle görülen bir semptomdur. Hayatınızın merkezine alıp uğraştığınız tek işe yöneliktir. Buna karşın, depresyonun getirdiği negatif hisler hayatınızın tamamına yayılmıştır.
Tükenmişlik sendromunun meydana gelmesinin nedenleri nelerdir?
Tükenmişlik sendromunun nedenlerini iki alt başlıkta toplanılabilir:
1) Çalışma ortamına bağlı nedenler:
– Verilen işlerin aşırı yoğun ve zor olması
– İş ortamında motivasyon eksikliği
– İş ortamında sosyal ilişkilerin yetersizliği
– Denetimin ve geri bildirimin yeterli olmaması
– Yöneticilerin yeterince profesyonel olmamaları
2) Kişinin özelliklerine bağlı nedenler:
– Rol karmaşası yaşama
– Aşırı sorumluluk alma isteği
– Mükemmeliyetçi kişilik yapısı
Tükenmişlik sendromu yaşadığınızı düşünüyorsanız Bakırköy Psikolog desteği alabilirsiniz.
Psk.Ezgi Tanıl
Kaynakça
Naktiyok, A., Karabey, N. C. (2005). İşkoliklik ve Tükenmişlik Sendromu. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19 (2).
Ersoy, A., Utku, D. B. (2005). Konaklama İşletmeleri Muhasebe Müdürlerinde Tükenmişlik Sendromu-1. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 28.
Smith, M., Segal, J., Segal, R. (2016). Preventing Burnout. Erişim Tarihi: 24 Şubat 2016. http://www.helpguide.org/articles/stress/preventing-burnout.htm
Yardımcı Doç Dr. Ercan Özmen – Tükenmişlik Sunumu.
From the Continuing Medical Education website of the Texas Medical Association